<p class="ql-block"><b style="color: rgb(22, 126, 251); font-size: 20px;">故鄉(xiāng)的河</b></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">每當(dāng)聽(tīng)到“一條大河波浪寬……”的優(yōu)美旋律,我便會(huì)情不自禁地想起故鄉(xiāng)的河一雙溪河。忘不了大河日間千舟競(jìng)發(fā)的片片白帆;夜來(lái)枕河人家的點(diǎn)點(diǎn)燈火。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">我的故鄉(xiāng)在長(zhǎng)江北岸一座名叫“湯溝”的小鎮(zhèn)。小鎮(zhèn)臨雙溪河而建,原本有一個(gè)充滿詩(shī)意的名字一雙溪,不知何年何月叫成了湯溝,至今未得其解。湯溝史上屬桐城縣東鄉(xiāng),為老桐城四大名鎮(zhèn)之一。鎮(zhèn)上人以許、金二姓居多,素有“金半街”“許半截”的說(shuō)法,開(kāi)藥店的多程姓,最著名的是“紅門程家”。鎮(zhèn)郊陳家州以劉姓為主,鮮有雜姓、東邊多姓吳、西邊儀山一帶多為錢姓。境內(nèi)南有鏡子山北有琵琶山,兩山隔河相望;一條雙溪河?xùn)|西向流經(jīng)鎮(zhèn)中,將一鎮(zhèn)分為大街(北)小街(南)兩片街區(qū)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">湯溝自明洪武六年(公元1373年)建鎮(zhèn),至今歷六百余年。史上曾為老桐城東鄉(xiāng)政治、商貿(mào)、文化中心。鎮(zhèn)內(nèi)百余家大小商鋪生意興隆百業(yè)興旺,名醫(yī)輩出懸壺濟(jì)世,藥店林立坐堂售藥,漁行集市廣招八方賓客,茶樓酒肆迎來(lái)食客盈門。記得早年間的湯溝早市,大街上商賈云集人流如織。雙溪河上舟楫如梭,孔城、廬江的大米,義津、錢橋的土布,白蕩湖的魚蝦長(zhǎng)江的江鮮,大通的莆包干還有南京、蕪湖、安慶等沿江城市的日用百貨……商船經(jīng)長(zhǎng)江轉(zhuǎn)雙溪河源源不斷地運(yùn)來(lái)小鎮(zhèn)臨河碼頭。湯溝這片襟江帶湖的大地成為了桐城東鄉(xiāng)貨物集散、商貿(mào)繁榮的重鎮(zhèn)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">湯溝素有興教重學(xué)之風(fēng),文化教育源遠(yuǎn)流長(zhǎng)。文動(dòng)京師、桐城派三祖之一的劉大櫆故里即為湯溝陳家州;深受中堂李鴻章、兩江總督劉坤一賞識(shí)的桐城派晩期狂士陳澹然亦為湯溝儀山人氏。</span></p> <p class="ql-block"> <b>劉大櫆</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;"> (字才甫號(hào)海峰1698一1780)</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">乾隆年間劉大櫆課徒于江畔故居;姚鼐、劉開(kāi)師徒講學(xué)于陳家州;道光三十五年知縣史炳榮創(chuàng)“豐樂(lè)書院”于湯溝鎮(zhèn)……正是這些文人賢吏培育了湯溝人重文尚讀的風(fēng)氣,使之成為富庶繁華之地人文薈萃之鄉(xiāng)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">清時(shí)湯溝有“雙溪八景”:丹霖夜雨、頼子回帆、琵琶積雪、鱘魚落雁、三宮曉鐘、斷橋漁火、蓮塘秋月、水村夕照。我的私塾啟蒙老師劉子元先生曾為之賦詩(shī)。輾轉(zhuǎn)搜尋,有幸得見(jiàn)先生手稿影件,經(jīng)反復(fù)校對(duì)茲錄如后:</span></p> <p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"> 劉子元先生“雙溪八景”手稿</b></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">《丹霖夜雨》 </span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">懷沙嘆息屈靈均,古廟朝朝見(jiàn)雨痕。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">沛澤料應(yīng)來(lái)汩水,丹霖?cái)嗍俏恐一辍?lt;/span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">上官鼠輩庸何責(zé),楚王梟雄實(shí)寡恩。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">好為雙溪留勝景,梅花夜夜降天閽。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size: 15px;"> 《頼子回帆》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">散步閑觀頼子橋,舟行至此必停橈。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">杯盤幾輩泛明月,名利多般逐迅飆。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">帆飽常如懸勁弩,檣高知是漲秋潮。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">溯洄怕誦蒹葭句,惆悵伊人隔水遙。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">?《琵琶積雪》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">山形奇特肖琵琶,誰(shuí)錫嘉名洵可誇。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">虎豹嶙峋藏積雪,虬龍蒼翠亂飛霞。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">每疑楊栁剛鋪絮,屢認(rèn)寒梅正著花。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">好景惜無(wú)蘇玉局,拈將險(xiǎn)韻賦尖叉。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"> 《鱘魚落雁》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">蓼紅蘆白滿鱘魚,一陣驚寒雁落初。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">歲歲來(lái)南因就食,年年為客遠(yuǎn)傳書。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">飛鳴行列序無(wú)亂,賓主先后禮不疏。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">薄海待尋崔白手,會(huì)須畫出晩秋圖。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"> 《三宮曉鐘》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">三宮古剎鎮(zhèn)溪東,平旦常聞報(bào)曉鐘。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">馀響偏能驚客夢(mèng),清音已足豁塵胸。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">方疑風(fēng)雜重簷鐵,忽訝濤奔古殿松。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">我亦提詩(shī)遺老納,他年可有碧紗籠。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"> 《斷橋漁火》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">日暮斷橋景色幽,沿河兩岸到漁舟。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">熒煌數(shù)點(diǎn)星同燦,欸乃一聲月共浮。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">錯(cuò)認(rèn)流螢來(lái)渚上,誤猜腐草化灘頭。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">清高合有嚴(yán)光輩,幾愿泛家結(jié)侶儔。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"> 《蓮塘秋月》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">秋來(lái)結(jié)伴步蓮塘,荷凈正堪納晚涼。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">最愛(ài)波心珠一顆,劇憐水面影千行。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">清光蕩漾風(fēng)初起,皓魄浮沉夜未央。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">漫道西湖煙景好,三潭印月有低昻。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"> 《水村夕照》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">風(fēng)景雙溪洵不窮,水村掩映夕陽(yáng)中。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">相看莫嘆桑榆影,靜處須存葵藿衷。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">幾處門迎殘照白,一蓑人帶末光紅。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 15px;">獨(dú)尋往事增惆悵,雄氣揮戈憶魯公。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">據(jù)老輩人說(shuō)湯溝原有兩條河,故有“雙溪”之稱。滄海桑田歷經(jīng)變遷,其中一條河漸漸干涸形成陸地。湯溝人習(xí)慣將僅存的那條河稱之為“大河”又稱“長(zhǎng)河”。大河這個(gè)名字雖然泥土氣濃郁,但在小鎮(zhèn)人心中她就是一條“母親河”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">大河綿延百里寬數(shù)丈,不發(fā)洪水時(shí)總是碧波蕩漾。鎮(zhèn)中心河段兩岸楊柳依依,沿河每隔一段用條石砌成臺(tái)階,方便居民淘米洗菜擔(dān)水洗衣。大河外通長(zhǎng)江內(nèi)連后山,水運(yùn)興盛時(shí),河面上百舸爭(zhēng)流千帆競(jìng)發(fā)。商船運(yùn)進(jìn)來(lái)長(zhǎng)江沿岸城市的南北貨;運(yùn)出去四鄉(xiāng)八鎮(zhèn)的土特產(chǎn)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">鎮(zhèn)中心河面有浮橋連接兩岸,浮橋兩邊有木柵欄護(hù)持。據(jù)考為乾隆年間湯溝陳家州劉氏鄉(xiāng)紳捐建,邑人工部尚書汪志尹親題橋名“造福橋”。至今南岸小街一直叫做“造福街”;橋北因橋而生有一條長(zhǎng)約百米的街巷“浮橋弄”連接正大街。街巷兩旁均為磚木結(jié)構(gòu)的二層商住樓,巷道用褐紅色的條石鋪就,臨大街出口處建有更樓,為值更人小憩之處。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">東來(lái)西往的船只需要過(guò)橋時(shí),開(kāi)橋人手持一柄丈余長(zhǎng)的鐵鉤拉開(kāi)橋板讓船通過(guò),若有大型船只過(guò)橋還需移動(dòng)躉船,開(kāi)橋人每次收取若干酬傭。記得開(kāi)橋人是一戶家住河南小街臨河的王姓人家。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">炎炎夏日傍晩時(shí)分,浮橋弄的大人小孩爭(zhēng)將竹椅涼床搬到橋上以備納涼夜宿。偶有船家夜航急需過(guò)橋就大聲喊來(lái)開(kāi)橋的王伯,隨著王伯一聲吆喝“開(kāi)橋啦!”橋上納涼人一陣騷動(dòng),忙不迭地挪動(dòng)竹椅涼床。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">年少時(shí)家住浮橋弄,每當(dāng)夏日來(lái)浮橋上納涼,總喜歡仰望彩云間慢行慢走的皓月,細(xì)數(shù)浩瀚星空中一閃一閃的繁星。夜幕下晚歸漁舟上點(diǎn)點(diǎn)漁火、夜泊舟船上盞盞風(fēng)燈連成一線,成了沿河兩岸一道靚麗的夜景。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">每逢端午,換上新裝邀上玩伴來(lái)到大河看龍舟。大河兩岸人山人海摩肩接踵,偌大的龍舟披紅掛彩,船頭扎一座“金山寺”模樣的彩樓,表演的是“水漫金山”的戲文。在咚咚鏘一咚咚鏘……的鑼鼓聲中法海大和尚手托金缽端坐金山之上,山門外白娘子、小青手拿寶劍率領(lǐng)蝦兵蟹將施法水漫金山。男孩們不耐久看白娘子咿咿呀呀的清唱,最喜歡看船尾“吊梢”的小伙兩手抓握紅綢系就的短木桿,上下翻飛左右騰挪。時(shí)而燕子銜泥時(shí)而蜻蜓點(diǎn)水,驚險(xiǎn)無(wú)比精彩至極。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">天氣熱了,傍晩時(shí)分男孩們最快活的是結(jié)伴溜到大河洗冷水澡。清一色的狗爬式,人人爭(zhēng)先個(gè)個(gè)奮勇,比誰(shuí)先游到對(duì)岸。更有水性好的憋著氣一頭扎進(jìn)水里,一口氣潛過(guò)數(shù)丈寬的大河,待到探出頭來(lái)雖然氣喘吁吁,但卻露出洋洋自得的神情。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">離開(kāi)故鄉(xiāng)已經(jīng)五十余年。人們常說(shuō):父母在人生尚有來(lái)處,父母去人生只剩歸途。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">退休前除卻公務(wù),每年清明冬至都回到湯溝為故去的親人上墳祭掃,順帶探親訪友。每次回去,盡管大河洗盡鉛華已不是往日的模樣,但還是不由自主默默地沿著河邊走一走,透過(guò)滄桑憶起依稀的過(guò)往;去浮橋弄看一看,當(dāng)腳步踏進(jìn)小巷,觸景生情總是心生惆悵思緒綿長(zhǎng),若逢陰雨便聯(lián)想起戴望舒筆下的《雨巷》……不為別的,只為尋找那往日的記憶,追尋那往日的時(shí)光。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">故鄉(xiāng)昔日的繁華深深鐫刻在記憶之中,那種對(duì)故鄉(xiāng)的自豪也時(shí)常在夢(mèng)里重現(xiàn)。如若記憶能拍攝留存,最想留下的還是故鄉(xiāng)往昔的那條河。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">“羈鳥戀舊林,池魚思故淵”。東遷南通十有五年,遐首云天思鄉(xiāng)情切,可故鄉(xiāng)巳成了年少時(shí)想逃離、老了想回也難回去的地方。隨著年衰體弱,故鄉(xiāng)竟成為中秋月圓時(shí)的那份念想,清明遙祭時(shí)的那份惆悵。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">父母在的地方是家,離別半步即是天涯。無(wú)論你走得多遠(yuǎn),他鄉(xiāng)只是寄存軀體的館舍,故鄉(xiāng)才是安放靈魂的搖籃……</span></p>