<p class="ql-block"> 歷代詩(shī)人筆下的冬至,既含天時(shí)物候的節(jié)律之美,也藏羈旅思鄉(xiāng)的愁緒、親友團(tuán)聚的歡悅與生命哲思,文采斐然且情感多元。以下按核心主題與代表作品展開說明:</p> <p class="ql-block"> 一、天時(shí)物候:陽(yáng)生春近,節(jié)令之美</p><p class="ql-block"> 冬至 “一陽(yáng)生” 是詩(shī)中常見意象,以自然物候?qū)憰r(shí)序輪轉(zhuǎn),語(yǔ)淺意深,氣象清健。</p><p class="ql-block"> 1.杜甫《小至》</p><p class="ql-block"> 天時(shí)人事日相催,冬至陽(yáng)生春又來。</p><p class="ql-block"> 刺繡五紋添弱線,吹葭六琯動(dòng)浮灰。</p><p class="ql-block"> 岸容待臘將舒柳,山意沖寒欲放梅。</p><p class="ql-block"> 云物不殊鄉(xiāng)國(guó)異,教兒且覆掌中杯。</p><p class="ql-block"> 以 “添弱線”“動(dòng)浮灰” 寫白晝漸長(zhǎng)、陽(yáng)氣初動(dòng);“待舒柳”“欲放梅” 見冬盡春生的生機(jī),尾聯(lián)以酒遣懷,藏豁達(dá)與鄉(xiāng)愁。</p><p class="ql-block"> 2.梅堯臣《冬至感懷》</p><p class="ql-block"> 葵影便移長(zhǎng)至日,梅花先趁小寒開。</p><p class="ql-block"> 八神表日占和歲,六管飛葭動(dòng)細(xì)灰。</p><p class="ql-block"> 借 “葵影移長(zhǎng)”“梅花先開” 與 “飛葭動(dòng)灰” 的律管候氣之法,寫冬至的時(shí)令特征,兼具科學(xué)觀察與詩(shī)意表達(dá)。</p> <p class="ql-block"> 二、羈旅思鄉(xiāng):孤影寒燈,天涯客愁</p><p class="ql-block"> 冬至 “大如年”,佳節(jié)思親更甚,詩(shī)中多以孤景寫孤情,語(yǔ)淡情深。</p><p class="ql-block"> 1.白居易《邯鄲冬至夜思家》</p><p class="ql-block"> 邯鄲驛里逢冬至,抱膝燈前影伴身。</p><p class="ql-block"> 想得家中夜深坐,還應(yīng)說著遠(yuǎn)行人。</p><p class="ql-block"> 以 “抱膝燈前影伴身” 寫盡客中孤獨(dú),再用 “家中說遠(yuǎn)人” 的懸想,將思鄉(xiāng)之情推向深婉,質(zhì)樸而動(dòng)人。</p><p class="ql-block"> 2.戎昱《謫官辰州冬至日有懷》</p><p class="ql-block"> 去年長(zhǎng)至在長(zhǎng)安,策杖曾簪獬豸冠。</p><p class="ql-block"> 此歲長(zhǎng)安逢至日,下階遙想雪霜寒。</p><p class="ql-block"> 今昔對(duì)比,以長(zhǎng)安的舊職與辰州的窮荒對(duì)照,寄寓貶謫之痛與報(bào)國(guó)無(wú)門的悲憤,北望淚干,沉郁蒼涼。</p> <p class="ql-block"> 三、團(tuán)圓閑逸:家宴笑語(yǔ),歲節(jié)溫情</p><p class="ql-block"> 也有詩(shī)人寫冬至的和暖日常,以家常之景顯安閑心境,平淡中見真味。</p><p class="ql-block"> 1.蘇轍《冬至日》</p><p class="ql-block"> 陰陽(yáng)升降自相催,齒發(fā)誰(shuí)教老不回。</p><p class="ql-block"> 猶有髻珠常照物,坐看心火冷成灰。</p><p class="ql-block"> 酥煎隴坂經(jīng)年在,柑摘吳江半月來。</p><p class="ql-block"> 官冷無(wú)因得官酒,老妻微笑潑新醅。</p><p class="ql-block"> 不嘆官冷,反寫老妻潑酒、酥煎柑摘的家常,語(yǔ)淺意足,見中年自適的溫情。</p><p class="ql-block"> 2.馬臻《至日》</p><p class="ql-block"> 天街曉色瑞煙濃,名紙相傳盡賀冬。</p><p class="ql-block"> 繡幕家家渾不卷,呼盧笑語(yǔ)自從容。</p><p class="ql-block"> 以 “名紙賀冬”“繡幕不卷”“呼盧笑語(yǔ)” 寫都市人家的賀冬場(chǎng)景,一派承平閑適,畫面感強(qiáng)。</p> <p class="ql-block"> 四、身世感慨:功名遲暮,生命哲思</p><p class="ql-block"> 借冬至的陰陽(yáng)輪轉(zhuǎn),抒人生感慨,或悲身世,或悟天道,沉郁而有張力。</p><p class="ql-block"> 1.杜甫《冬至》</p><p class="ql-block"> 年年至日長(zhǎng)為客,忽忽窮愁泥殺人。</p><p class="ql-block"> 江上形容吾獨(dú)老,天邊風(fēng)俗自相親。</p><p class="ql-block"> 杖藜雪后臨丹壑,鳴玉朝來散紫宸。</p><p class="ql-block"> 心折此時(shí)無(wú)一寸,路迷何處見三秦。</p><p class="ql-block"> 以 “長(zhǎng)為客”“獨(dú)老” 寫漂泊窮愁,再以 “臨丹壑”“散紫宸” 的今昔對(duì)比,寄寓對(duì)朝廷的牽掛與前途迷茫,沉郁頓挫。</p><p class="ql-block"> 2.范成大《滿江紅?冬至》</p><p class="ql-block"> 寒谷春生,熏葉氣、玉筒吹谷。新陽(yáng)后、便占新歲,吉云清穆。</p><p class="ql-block"> 此詞以 “寒谷春生” 起筆,寫冬至陽(yáng)氣回升的祥瑞,將失意付與清酒,盡化作詩(shī)酒高歌,曠達(dá)中見豪邁。</p> <p class="ql-block"> 五、宮廷與民俗:賀冬盛典,歲時(shí)雅韻</p><p class="ql-block"> 部分作品寫冬至的禮儀與民俗,顯節(jié)日的莊重與熱鬧,氣象開闊。</p><p class="ql-block"> 1.元稹《冬至》</p><p class="ql-block"> 二氣俱生處,周家正立年。</p><p class="ql-block"> 歲星瞻北極,舜日照南天。</p><p class="ql-block"> 拜慶朝金殿,歡娛列綺筵。</p><p class="ql-block"> 萬(wàn)邦歌有道,誰(shuí)敢動(dòng)征邊。</p><p class="ql-block"> 寫朝廷賀冬的盛典,以 “朝金殿”“列綺筵” 顯莊重,頌太平氣象,典重而大氣。</p><p class="ql-block"> 2.張弼《冬至日鎮(zhèn)江道中》</p><p class="ql-block"> 萬(wàn)戶笙歌長(zhǎng)至日,一蓬風(fēng)雨遠(yuǎn)行人。</p><p class="ql-block"> 買魚沽酒俱收市,且自煎茶洗客塵。</p><p class="ql-block"> 以 “萬(wàn)戶笙歌” 與 “一蓬風(fēng)雨” 對(duì)比,寫民間的熱鬧與客中的清寂,以煎茶洗塵作結(jié),見旅途的從容自適。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>【七排律】冬至(下平八庚)</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>作者:傲云天</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b><span class="ql-cursor">?</span></b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>天南地北一元生,葭琯飛灰動(dòng)曉更。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>岸柳含煙凝待臘,庭梅破萼競(jìng)舒榮。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>東坡酒濁羈懷客,老舍茶香聚弟兄。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>紫殿曾傳朝賀鼓,柴扉今掛慶年旌。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>陰陽(yáng)迭代春秋紀(jì),歲月輪回翰墨傾。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>且把新醪酬節(jié)候,圍爐共話雪初晴。</b></p>