<p class="ql-block"> 天津,九河下梢的沃土,七十二沽點綴其間。</p><p class="ql-block"> “天津”這個名字,源于海河,但您知道嗎?這座城市還有九種別稱,同樣與海河息息相關,更承載著天津深厚的歷史。</p><p class="ql-block"> 它們分別是:沽上、海津、三津、海門、津門、津沽、析津、瀛津和章武。</p> <p class="ql-block"> 接下來,請跟隨筆者一起探尋這些別稱的由來,感受它們承載著的滄桑歷史。</p><p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">沽上</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">天津地區(qū)歷為九河下梢,河流漫衍,以沽、口、嘴、港、溝等為地名的不勝枚舉,其中尤以“七十二沽”最為著稱。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 這七十二沽均有所指,其中與海河直接相關的,《(同治)續(xù)天津縣志》記為二十一沽,著名的像丁字沽、西沽、大直沽、咸水沽、葛沽、大沽等?!叮ㄇ。┨旖蚩h志》以為:“因地異名,其實皆海河也。”</span></p> <p class="ql-block"> 地理志中將“沽”字解為“水中小洲”,清史學家談遷在《北游錄》中記天津見聞云:“凡海上傍水村落皆曰沽。”地理志與談遷所言皆可看出,“沽上”就是指代海河之濱。</p><p class="ql-block"> 古時文人墨客常稱天津為“沽上”,文人汪沆詩云:“十三沽外草萋萋”,將津門水系延伸出詩意想象。</p> <p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">海津</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">元代定都北京后,直沽地區(qū)的地位顯著提升。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 當時,臨清萬戶府及接運廳負責執(zhí)掌海漕;司令(從七品)則掌管三汊沽鹽廠場;管領珠子民匠官(正七品)負責撈取楊村和直沽口的蛤珠;而鎮(zhèn)守??谕蛢τH軍都指揮使則負責直沽沿海的屯種。</span></p> <p class="ql-block"> 基于此,直沽被改設為海津鎮(zhèn),這一歷史事件也為天津贏得了“海津”的別稱,凸顯了其臨河濱海的獨特地理特征。</p><p class="ql-block"> 天津還有座海津大橋,位于天津市河東區(qū)與河西區(qū)的交界處上,是天津快速路的跨海河的一座三層局部互通式立交橋,溝通了河東區(qū)富民路和河西區(qū)的黑牛城道、大沽南路,在河東區(qū)一側(cè)還建有海津大橋公園。</p> <p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">三津</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">“三津”是天津的另一個重要別稱,它源于明初天津置“三衛(wèi)”——天津衛(wèi)、天津左衛(wèi)、天津右衛(wèi)的歷史背景。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 后三衛(wèi)合一,形成了今天的天津州府建制,因此,“三津”成為了天津的別稱之一。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 此外,北運河、南運河與海河在三岔河口匯聚,也賦予了“三津”這一別名更深厚的地理意義。</span></p> <p class="ql-block"> 另有一種說法是,“三津”的別名與兩條運河有關,潞(北運河,亦稱白河)、衛(wèi)(南運河,亦稱御河)在三岔河口交匯成海河,按照“津”的釋義,稱天津為“三津”,即三河匯聚之渡口。</p><p class="ql-block"> 天后宮就有“三津福主”和“佑護三津”的匾額,可見此別稱由來已久。</p> <p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">海門</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">這一別稱源于海河入??诘莫毺氐孛?。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 《明一統(tǒng)志》云:“兩岸壁陡,一域中橫。土人謂之海門。潮汐所至,北抵楊村,南抵程官屯,西南王慶坨,率二百余里,皆淡水也。咸潮抵海門而止無岔入者,若天設之以限內(nèi)外?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 明代時,“海門夜月”被列為天津八景之一,明代名臣李東陽更以詩篇吟詠其景致。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 此外,東門外天后宮內(nèi)還懸有“海門慈筏”的匾額。</span></p> <p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">津門</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">這也是目前稱呼較為廣泛的一種別稱。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 從自然地理角度,海河是眾水匯聚之河流,河海匯流此地,而“津”為渡口之意。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 清陳廷敬所撰《海門鹽坨平浪元侯廟碑記》云:“海門者,海水之所出入也……津門者,眾流之所匯聚也……河海會流,三汊深邃,更名津門?!?lt;/span></p> <p class="ql-block"> 而自清雍正朝以后,天津作為河海交匯之地,內(nèi)為漕、鹽及百貨轉(zhuǎn)運樞紐,外為防海重地,設府置縣儼然一大都會,其屏障京師的作用日形顯著,因此這個別稱的內(nèi)涵也逐漸從自然角度向政治軍事經(jīng)濟的門戶面轉(zhuǎn)移。</p><p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">津沽</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">這一別稱相對較晚出現(xiàn),顯然是結(jié)合了“三津”和“沽上”的特色而形成的。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 在解放初期,天津還曾設立了一所名為“津沽大學”(天津工商學院前身)的學府,就是采用了這一別稱。</span></p> <p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">析津</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">用“析津”作為天津的別稱,源自星象分野之說,即天上“析木之津”,對應地域為小直沽。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 清代詩人管干珍詩作《析津晚泊憶舊》,“析津”即指“天津”;梅成棟《明費宮人故里歌》:“析津之水東南流,逆之則剛順之柔?!彼^“析津之水”,指天津的河水。</span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"> <span style="color:rgb(22, 126, 251);">瀛津</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">“瀛津”這一別稱源于《史記·孟子荀卿列傳》中的“大瀛海環(huán)其外”的描述,多見于文學作品,如清代就有詩人寫下《瀛津晚煙》,描寫渤海灣頭的天津。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 這個別名不僅富有文學色彩,還體現(xiàn)了天津與海洋的深厚淵源。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> </span><span style="color:rgb(22, 126, 251);">章武</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(22, 126, 251);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">天后宮大殿有楹聯(lián),作者題“章武”人,實際上章武是漢代西漢所置縣,不在天津市區(qū)內(nèi)。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 古代天津為一片退海之地,茫茫無垠,無人治理,所以章武之稱,只是前人好古而雅化的一種叫法,但無論如何,“章武”這個別稱依然與天津緊密相連,成為了這座城市歷史文化的一部分。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 當然,如今天津還有了一個廣為人知的別稱——“哏兒都”。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 所謂“一方水土,養(yǎng)一方人”,正是天津無處不在的“水”,奔涌匯聚成這座城市獨特的魅力,更孕育了天津人獨有的性格。</span></p> <p class="ql-block"> 君在故鄉(xiāng)居,應知故鄉(xiāng)事。美友們,您知道還有哪些描寫天津這座城市的文章嗎?</p>